Wie Saïd, Petrella of Huntington leest, komt tot de vaststelling dat de hedendaagse wereld zich aan het reorganiseren is. De strijd tussen de ideologieën is verleden tijd. Het communisme is failliet en het kapitalisme is, ondanks zijn wereldallures, niet in staat om de grote mondiale crisis te bezweren.

Het is in deze context dat de volkeren de kans krijgen zich van het juk van de oude overheersers te ontdoen en zich te emanciperen. Het wegvallen van de grote wereldsystemen laat ruimte voor de opkomst van het volksnationalisme.
Ook Vlaanderen zal aan dit mondiale emancipatorische proces onderhevig zijn. De internationale context laat ruimte voor het bespreekbaar maken van een onafhankelijke Vlaamse staat. Wie regelmatig in het bedrijfsleven vertoeft, zal merken dat binnen de economische wereld het taboe rond het bespreekbaar maken van onafhankelijkheid totaal aan het wegvallen is.
Het is tegenover deze achtergrond dat de Vlaamse beweging haar toekomstige opdracht zal moeten formuleren. Ze zal ernstig rekening moeten houden met de internationale situatie en zal haar politiek op Belgisch niveau ernstig moeten bijstellen. De beweging zal haar taak inhoudelijk en tactisch moeten bijschaven en zal haar programma moeten opbouwen rond een democratisch volksnationalisme, wars van iedere vorm van vreemdelingenhaat, integrisme en fundamentalisme. Enkel dan kan de beweging nog een rol van betekenis spelen.

De verwarring en de onzekerheid die het naderende einde van het tweede millennium met zich meebrengen, krijgen een concrete invulling in de mondiale crisis, die zich zowel op het politiek, het sociaal-economisch als op het cultureel vlak afspeelt. Het socialisme, de planeconomie en andere alternatieven in die zin, hebben voorgoed afgedaan. Ook het kapitalisme kan de verworvenheden van onze welvaartsstaat niet meer garanderen en mist efficiëntie. De zware financiële perikelen in Zuidoost-Azië spreken boekdelen. De multidimensionale crisis heeft planetaire repercussies.
De implosie van de leefwereld en het wegkwijnen van het individu zijn het onmiddellijk gevolg van de ineenstorting van de grote wereldsystemen. De 'absolute' zekerheden van de grote ideologieën volstaan niet meer om de grote economische en politieke problemen op te lossen. Ook het triomferend liberalisme beschikt momenteel niet echt over de 'ideale' recepten om de wereldproblemen aan te pakken. Tot nader order wachten we vol ongeduld op de fel bewierookte 'nieuwe wereldorde', die de mondiale allures van het euforisch liberalisme moet bevestigen. In heel wat gevallen heeft het westers liberalisme zowel zijn politieke als zijn economische pretenties moeten afzwakken. Kijk maar naar de Sowjet-Unie, Joegoslavië, de Derde Wereld... Met de omverwerping van het communisme en de mondiale 'doorbraak' van het liberalisme zijn we aan het einde van een tijdperk gekomen.

Onze gehele samenleving is kennelijk op drift en kent fundamentele veranderingen. Niemand wordt gevrijwaard van dat chaotisch gevoel. Het totale failliet van het politieke leven bewijst dat. Onze maatschappij wordt dualer: de bekwaamsten - die de revoluties binnen de technologie en de informatica gaan beheersen - komen steeds verder te staan van de maatschappelijke verliezers, die in groten getale de 'openbare onderstand' gaan bevolken. Er treedt ontreddering op en de fundamentele existentiële angsten worden aangewakkerd.
Ook binnen onze eigen leefwereld zijn de gevolgen duidelijk zichtbaar. De vele honderdduizenden werklozen hebben de greep op hun bestaan verloren en kennen een onbeheersbaar, zwalpend leven. Dergelijk gevoel vertaalt zich in cynische gelatenheid en kille onverschilligheid. Heel wat mensen schuimen aan de oppervlakte en kennen aan hun leven geen enkele diepgang meer toe. De grote unificerende theorieën en filosofieën zijn mislukt. Er zijn geen instrumenten meer voorhanden die de mensen moeten helpen bij de zingeving van hun leven. Kerk, kapitaal, volkshuis en instituten falen. Onze samenleving is versnipperd en wordt overgegeven aan een enorme banalisering.
Heel wat mensen leven in een wurgende anonimiteit en leveren zich over aan een postmodern, nerveus gegiechel en stresserende nagelbijterij. Ludo Abicht merkt in zijn boekje De herinnering is een vorm van hoop terecht op: "Het postmodernisme is dus geen modeverschijnsel, maar een losse verzameling van culturele expressievormen, morele houdingen en denkwijzen die ondanks alle verscheidenheid heel goed passen in een wereldeconomie die zweert bij deregulering en bevrijding uit 'het carcan van de staatsbemoeizucht'" (p. 19) Het postmodernisme ontwapent de harten en de geesten van mensen om ze machteloos aan het ongeremde kapitalisme over te geven.

Een verschijnsel dat de laatste jaren aan kracht heeft gewonnen is ongetwijfeld het nationalisme in het algemeen en het volksnationalisme in het bijzonder. De term 'nationalisme' is een algemeen begrip dat stelt dat er zoiets bestaat als een gemeenschap met collectieve belangen en met een collectief engagement waar niet iedereen in staat is elkaar te kennen (de ingebeelde gemeenschap van Benedict Anderson). De natie wordt niet gedragen door de biologische verwantschap van een stam, waar iedereen iedereen kent, maar door een brede groep van mensen die door middel van economische, sociale en culturele elementen met elkaar verwant zijn. Deze groep van mensen is ook beperkt. Een wereldoverheersing vormt geen na te streven doel. De gemeenschap of natie is wel soeverein en heeft een legitieme grondslag.
Het volksnationalisme is een variant van het nationalisme en stelt dat een volk moet streven naar een eigen gestructureerde, geestelijke en culturele ruimte, die zijn concrete invulling moet krijgen in een eigen natie. Bij de omschrijving van de begrippen 'volk' en 'natie' speelt de cultuur een cruciale rol. Samen met H.W. von der Dunk kunnen we stellen: "Een cultuur is echter nooit een gesloten entiteit als een huis, zoals het substantief ten onrechte suggereert... Een cultuur is daarentegen altijd een mengeling van algemene en speciale elementen." (Sprekend over identiteit en geschiedenis, Prometheus p. 34). Volkeren en culturen zijn altijd contextueel gebonden. De omgeving wegdenken of muren rond de grenzen bouwen kan gewoon niet gebeuren zonder te vervallen in verschraling en verstarring. Ieder volk of cultuur heeft steeds een internationale dimensie.

Een groot deel van de Vlaamse beweging streeft naar een onafhankelijke Vlaamse natie. De politieke situatie is in België zo onhoudbaar geworden dat dit idee ver buiten de grenzen van de Vlaamse beweging aanhang begint te krijgen. Ondanks haar moeilijk verleden is een goed deel van de erg heterogene Vlaamse beweging ervan overtuigd dat deze Vlaamse natie langs democratische weg moet worden bereikt.
Het democratisch volksnationalisme vormt een wissel op de toekomst. Dit wil niet zeggen dat de collectieve solidariteit op een eng nationalistische wijze ingevuld moet worden. Er zijn immers bredere politieke, culturele en taalkundige gemeenschappen waar de mens zich in kan terugvinden: o.a. het Europees eenheidsstreven of de Vlaams-Nederlandse taal- en cultuurverwantschap. Sympathie, solidariteit en gevoel van identificatie moeten zeker niet tot het niveau van het volk of de natie beperkt blijven. Maar ergens tussen de onmiddellijke omgeving en de gehele mensheid bestaan er uiteraard bevoorrechte samenlevingsverbanden, zoals de natie of het volk.
De eigen cultuur en natie vormen immers de beste overlevings- en samenlevingsstrategie, die op hun beurt de beste garantie vormen voor het reguleren van het gemeenschapsleven. Velen verwerpen deze stelling en verwijzen daarvoor naar de ontwikkelingen in de voormalige Sowjet-Unie en Joegoslavië. Maar dat is onjuist. Wie de geschiedenis van Oost-Europa en de Balkan uitpluist, zal zien dat het zelfbeschikkingsrecht steeds ontkend is geweest en vervangen werd door abstracte supranationale ideologieën, die als uitgangspunt hadden het cultureel gemeenschapsbesef te onderdrukken. Maar dat kan onmogelijk een voldoende verklaring bieden voor tal van genocides op de Balkan. Nationalisme kan pathologische vormen aannemen en heeft in het verleden al tal van mensenlevens opgeëist, families en leefgemeenschappen verwoest en volkeren van de kaart geveegd. Iedere ideologie, godsdienst en religie kent zijn aberraties, zo ook het nationalisme.

Zorg voor taal en cultuur mogen zeker niet ontaarden in een verwaand superioriteitsgevoel. Maar om een gezond internationaal solidarisme aan de dag te kunnen leggen, moet men over een gezonde natie en een goed ontwikkelde cultuur beschikken. Diversiteit aan culturen en naties vormen immers de beste garantie voor een goed functionerend internationalisme.

Alle volkeren zijn evenwaardig en moeten de kans krijgen om zich ten volle te ontwikkelen.

Op mondiaal vlak vertaalt zich dat in een streven naar een zo rijk mogelijk gediversifieerde, multiculturele wereld waarbij elke cultuur als gelijkwaardig wordt beschouwd. Een democratisch volksnationalisme, dat baadt in een internationale context en een multiculturele wereld nastreeft, wijst vreemdelingenhaat, racisme, integrisme en fundamentalisme ten stelligste af.

Ook de democratische gedachte moet ernstig genomen worden. Democratie mag zeker niet verworden tot een leeg begrip dat past in de wereld van de politieke en modieuze trendsetterij. Democratie is eerder een efficiënt middel tot besluitvorming dan een ideologie. Het moet concrete invulling krijgen. Daarom moet het democratisch nationalisme vertrekken vanuit de gemeente als plaatselijke entiteit en zelfbesturende politieke eenheid, over de volksgemeenschap als historisch gevormd en territoriaal gebonden samenlevingsverband tot het niveau van de internationale banden.

Het democratisch volksnationalisme heeft een belangrijke internationale opdracht. Zeker met de eenwording van Europa - na het verdrag van Maastricht - dreigen de problemen te escaleren. De doelstellingen van het verdrag bestaan erin te komen tot een economische en monetaire unie en om een gemeenschappelijk veiligheids- en buitenlandbeleid op poten te zetten.

De voorstanders van een Europese Federale Staat (zoals de VSA) streven naar een supranationale unionistisch-federale staat waarbij niet de samenwerking tussen de volkeren of staten vooropstaat, maar eerder het beheren en beheersen van de volkeren en staten. Deze vorm zal een verstikkend centralisme tot gevolg hebben, wat zal leiden tot inefficiëntie en de overheersing van kleinere volkeren door grotere. De gedachte van een Euro-pletwals met een sterk imperialistisch en ondemocratisch karakter is niet ver weg. Om de droomnatie te bouwen zullen kleinere volkeren en staten moeten wijken. Kleinere talen, zoals het Nederlands, zullen in de verdrukking komen te staan. De bevoegdheden van de nationale staten worden ernstig uitgehold en Vlaanderen en Nederland zullen onder een onvoorstelbare druk komen te staan.

Het is in deze internationale context dat het onafhankelijkheidsstreven van de Vlaamse beweging gesitueerd moet worden. Vlaanderen is immers geen eiland, los van de internationale context, maar is eerder een kruispunt van het mondiale, Europese gebeuren. Vlaanderen staat meer dan ooit voor grote uitdagingen en zal zijn plaats - zowel op het nationale als het internationale forum - moeten veroveren.

De Vlaamse beweging moet zich van deze opdracht bewust zijn en moet aan de discussie deelnemen. Het is een bevoorrechte partner in dit debat, want onder de Europese volkeren voert ze al decennia een emancipatorische strijd. Wel zal ze haar opdracht enigszins moeten bijschaven, want een deel van de beweging denkt nog steeds dat haar grote opdracht enkel ligt in het overschilderen van tweetalige straatnaamborden, het propageren van de amnestiegedachte in militaire gerechtshoven en het bepleiten van radicale IJzerbedevaarten. We weten intussen wel beter.

Toch zal de Vlaamse beweging zich moeten voorbereiden op zwaar inhoudelijke en tactische discussies, want hoe meer België wordt uitgehold, hoe meer Vlaanderen het beleid in handen zal moeten nemen. Het is dan ook niet onhandig dat de Vlaamse beweging nu reeds de discussie gaat voorbereiden welk beleid Vlaanderen in de toekomst zal moeten ontwikkelen.

Naast de traditionele taken, zoals de taalstrijd (dit is een erg belangrijke sociale strijd: kijk bijvoorbeeld maar naar de Brusselse ziekenhuizen!) heeft de Vlaamse beweging nog een aantal belangrijke opdrachten:

• de Vlaamse beweging moet de noodzaak van een onafhankelijk Vlaanderen verder blijven onderstrepen. België werkt voor Vlaanderen vooral op sociaal-economisch, democratisch, communautair en politiek vlak verstikkend: op sociaal-economisch vlak zijn er de honderden miljarden die jaarlijks van Vlaanderen naar Wallonië vloeien, zonder dat iemand weet wat er met dit vele geld gebeurt. Vlaanderen kan op een andere manier zijn solidariteit betuigen. Binnen de Belgische context kan Vlaanderen geen eigen economisch beleid ontwikkelen. Er moet steeds naar een compromis worden gezocht, wat blokkerend werkt en handen vol geld kost. Vlaanderen kan economisch voluit gaan als het over een eigen sociaal-economisch beleid beschikt.

  Het democratisch deficit van België wordt dagelijks aangetoond. De dubbele meerderheden en de pariteitsregel werken stremmend op de democratische besluitvorming en leiden tot wederzijdse inmenging en bemoeizucht.

  Dat er op communautair vlak heel wat problemen zijn, wordt alleen al door de Brusselse realiteit dagelijks bewezen.

  Op politiek vlak kan men geen dossier bedenken of Vlaanderen wordt erin benadeeld: kijk maar naar de NMBS, Sabena, Belgacom, de Post...

• De Vlaamse beweging moet dringend een scenario bedenken om het uiteenvallen van België in goede banen te leiden. Men kan ervan op aan dat het uiteenvallen van België heel wat internationale deining zal veroorzaken. Het geopolitiek onevenwicht en de internationale onzekerheid, die ongetwijfeld na het uiteenvallen van België zullen ontstaan, moeten ondervangen worden door een opsplitsingsscenario, dat Vlaanderen aan de internationale opinie en politieke wereld moet voorleggen. De onafhankelijkheid zal niet uit de lucht komen vallen. Er zal daarbij niet alleen met Wallonië maar ook met de internationale politieke wereld onderhandeld moeten worden. Vooral de houding van Vlaanderen naar Europa toe zal belangrijk zijn. Vlaanderen zal zich binnen Europa sterk moeten profileren en duidelijk moeten aantonen waarom een onafhankelijke staat een meerwaarde t.o.v. België heeft. Een strategie dringt zich op. Ook hier ligt er voor de Vlaamse beweging een rol weggelegd.

  Ook rond thema's zoals mondialisering en globalisering van onze economie zal de Vlaamse beweging zich moeten profileren. Het zijn belangrijke internationale discussies waar Vlaanderen aan moet deelnemen.

• De politieke situatie in Brussel vormt voor de Vlaamse beweging misschien wel de grootste uitdaging. Er zijn niet enkel de communautaire perikelen, maar ook de grootstedelijke problemen en de samenlevingsproblemen met de migranten. De Vlaamse beweging heeft Brussel steeds beperkt tot een communautair probleem, wat een enorme fout is. Het samenleven met de allochtonen in Brussel is een uiterst belangrijk vraagstuk waar de Vlaamse beweging zich dringend over zal moeten buigen.

  De migrantenproblematiek is erg belangrijk omdat het handelt over cultuur- en identiteitsbeleving, maar ook over de sociaal-economische emancipatie van etnische minderheden. Wil Vlaanderen Brussel terugverdienen, dan zal het naar de allochtonen een open maar correcte politiek moeten voeren. Voor de Vlaamse beweging ligt hier nog heel wat brood op de plank. Een Brussel-strategie dringt zich op.

• De Vlaamse beweging is momenteel het slachtoffer van een hetze. Zowel het begrip 'Vlaams' en zeker het begrip 'Vlaams-nationaal' hebben een uiterst negatieve connotatie gekregen. Dit komt enerzijds door de dominantie van extreem-rechts, die door haar optreden de onafhankelijkheid van Vlaanderen zwaar hypothekeert. Maar anderzijds komt er van de ongebonden Vlaamse beweging geen antwoord op dit probleem. Ze bepleit een steriel aandoend pluralisme en weigert, onder druk van extreem-rechts, een inhoudelijk antwoord op dit probleem te formuleren.

  Wil de Vlaamse beweging de jeugd voor haar idealen winnen, dan zal ze aan haar onafhankelijkheidsstreven een belangrijke inhoudelijke boodschap moeten koppelen. Ze zal duidelijk moeten maken waarom het nieuwe, onafhankelijke Vlaanderen verdraagzamer, democratischer en socialer zal zijn dan het oude België. De Vlaamse beweging moet beseffen dat het streven naar een onafhankelijk Vlaanderen gepaard moet gaan met een uitgekristalliseerde maatschappijvisie, wars van iedere vorm van rechts-extremisme.